Tajikistan

we verlaten Kiev op een fijne zondagmiddag. na het flaneren door de stad, een indrukwekkend museumbezoek en schandalig lekkere lunch, stuiten we op wat weerstand op het vliegveld. onze geplande citytrip naar kazachstan lijkt niet goedgekeurd te worden door ukraine airlines. op het laatste moment, na flink wat stress en een telefoontje naar Kazachstan, mogen we toch mee op het vliegtuig, op voorwaarde dat we binnen 30 uur doorvliegen naar Tajikistan.

in Almaty regent het. verwonderd schuilen we voor de grote dikke druppels. we slenteren wat door de stad, eten dan eindelijk -goddelijk- bij het indian restaurant waar Dieter al maanden over spreekt en genieten we van ons heerlijke bed in hotel Turkestan na een nacht doorgebracht te hebben voor het kazachstaanse visumloket. de volgende ochtend vliegen we nog een stukje naar het zuiden door.

wanneer we in Dushanbe, de hoofdstad van Tajikistan, aankomen zijn we direct in een andere wereld. het is er droog en oosters: veel vrouwen dragen tunieken en een hoofddoekje. de halve liter biertjes gaan er -ondanks de ramadan- goed in op de terrasjes van de shashlik-restaurants.
we verblijven een paar dagen in deze hete stad om op mijn vader te wachten en de permits voor de Pamir-regio te regelen. Dushanbe heeft iets weg van Turkmenistan met zijn groteske gouden en marmeren beelden en vele over-the-top fonteinen. bizar om te weten dat 70% van de inwoners van Tajikistan van minder dan 2 dollar per dag leeft. we ontmoeten tajiken die graag naar het buitenland willen of familie hebben die daar wonen. meer dan een milioen tajiken (van de 8) werkt ergens anders, vaak in moskou. en zenden geld terug naar huis. (dit is de helft van Tajikistans BNP!)

ons hotel in Dushanbe, een voormalige ziekenhuis wat nog gebruikt is door de mujaheddin rebellen tijdens de burgeroorlog, is om de hoek bij de markt waar we brood halen bij oude vrouwen die net zoals ik uzbekistan hun koopwaar in kinderwagens aanbieden, en naast het park; wat 's avonds blauw staat van de rook waarop al die lekkere shashliks bereid worden voor ons. het is een raar idee dat hier in 1992-1997 een burgeroorlog heeft plaatsgevonden. de kogelgaten zijn recentelijk gecamoufleerd in ons hotel, helaas kunnen we met de mensen niet  spreken over deze periode.

samen met mijn vader gaan we de Pamir Highway deels bereizen. deze weg, de M41, is tussen 1931 en 1934 aangelegd door de russen om een van hun meest onbegaanbare stukken van het sovjetrijk te bevooraden. de M41 is de hoogste snelweg ter wereld. de weg gaat door afghanistan, uzbekistan, tajikistan en kirgizie. (¨snel¨weg: de weg is grotendeels ongeasfalteerd. door aardbevingen, verschuivingen, erosie en de winteromstandigheden ernstig beschadigd en in de  winter grotendeels onbegaanbaar)

we beleven onze eigen roadtrip; steeds weer nieuwe passagiers in de auto, steeds weer stoppen voor een praatje, handen schudden (met een hand op het hart en een kleine buiging/knikje: as-salam alaykum), spullen afgeven en af en toe moet de lada even aangeduwt worden, met als soundtrack iraanse of afghaanse muziek- liefst hard afgespeeld.
een vrouw vraagt of we wat ´compot´ willen (een heerlijke zelfgemaakte drank van vruchten -nu abrikozen, kersen en appels) ze rent weg om thuis een fles te halen. een stapeltje som´s (de locale munteenheid) moet de chauffeur snel door de controleposten loodsen. met een discreet handje schudden of tussen het rijbewijs worden deze overgedragen aan de locale chef van dienst (vaak niet te herkennen aan een uniform)

we geven ons over aan het ritme van de plaatsen waar we verblijven: een moskee, bij mensen thuis en soms een guesthouse/B&B. wanneer we de eerste nacht (noodgedwongen) in de geimproviseerde moskee net buiten dushanbe overnachten, zien we vanaf ons houten bankje boven op de pass de chineze vrachtwagens puffend de berg op kruipen. de vele BMW´s en opels (vaak met duitse sticker erop) ontwijken de koeien die de weg oversteken.

we nemen de zuidelijke route; langs de Afghaanse grens. de Panj-rivier scheid ons van dit mysterieueuze land. dagen rijden we langs de grens. soms is er maar 30 meter aan woest water tussen de twee landen in. het blijft fascineren: af en toe zien we een teken van leven aan de andere kant. 2 jongens op een motor, een dorpje met wat kamelen, vrouwen die de was doen. en een keer een milisia.

we volgen kronkelweg langs de rivier. vissers aan het water, onderweg verkopen meisjes abrikozen en moerbeien. de Panj-rivier is woest wannneer hij smal is en bijna zo stil als een meer wanneer hij breder is. het is een prachtige route. het groen -waar de rivier is- geeft het grauwe landschap een mooi contrast samen met kleurige tunieken en hoofddoekjes van de vrouwen en meisjes. langs de vruchtbare rivier staan fruitbomen en wordt wat groente verbouwd. het lijken kleine oases in het droge landschap. ineens zijn we in een stad: studentenstad Khorog.
´s avonds eten we in het park aan het water. we zien de maan langszaam opkomen achter de donkere bergen vandaan.

de volgende dag gaan we de shakhdarara vallei in. we maken prachtige wandelingen onder leiding van reisleider Albert. we springen over smalle groene kanaaltjes met heerlijk koel water vanuit de bergen, we klauteren over rotsen en hebben prachtig zicht op de hoge bergen.

de smalle kanaaltjes vanuit de bergen brengen heerlijk koel water wat voor alles wordt gebruikt: drinken, koken, koelen van de motor, tanden poetsen. op sommige plekken langs de weg vinden we mineraalwater, inclusief natuurlijk koolzuur.
onderweg schrobben meisjes hun dikke vloertapijten en kelim´s op het asfalt. de auto´s rijden er brutaal overheen.

in Ishkashim willen we de transbordermarkt bezoeken op de grens van Tajikistan en Afghanistan. iedere zaterdag komen op dit eiland in de Panj-rivier handelaren en kopers bijeen om te handelen. helaas is er geen markt als wij er zijn. we horen allerlei geruchten om welke reden er al een paar weken geen markt plaatsgevonden heeft. het meest waarschijnlijk lijken roadblocks of aanslagen van de Taliban in Afghanistan.

we verblijven in traditionele huizen: met een kleedje of tafelzeil wordt een plek op de grond of op een verhoging in de ruimte, gecreërd om te eten. er word standaard brood, chai, jam en koekjes geserveerd. vaak komt daar nog zelfgemaakte yoghurt bij. we worden ontzettend verwend door de gastvrije tajiken: een overdaad aan eten en chai. met een paar woordjes russchisch & engels en het point-it-boekje kunnen we wat communiceren (hoeveel kinderen heb je? vanavond vis?)

dankzij de ligging naast afghanistan, ´s werelds grootste opiumleverancier, is eeuwenoude zijderoute een opium highway geworden. 50% van de economische activiteiten heeft op een of andere manier te maken met drugs. in Dushanbe zien we met verbazing ontzettend veel chique auto's rijden. wat allerlei vermoedens geeft maar waar we nooit iets concreets van merken.

Kolya brengt ons in zijn 18-jarige  Волга (Volga) over de hoge passen van de Pamir Highway in 4 dagen van Khorog naar Murgab. onderweg hebben we prachtige zichten op de bergen in afghanistan. achter de besneeuwde toppen ligt pakistan, de hindu kush! wijst onze medepassagier. langs de weg, niet meer dan een eenbaansweg langs de rivier, komen we hotsprings tegen (de tajiken, die vaak geen badkamer hebben, noemen het de ´banja´). ik badder met andere vrouwen in het warme heilzame water.

we gaan over passen van meer dan 4300 meter. een maanlandschap, af en toe een meer. wit van het zout rondom. we verblijven twee nachten in Bulungul. hier hebben we naar uitgekeken: de koudste plek van Tajikistan! (in 2001 is hier -58 gemeten) 's avonds kunnen we eindelijk weer eens een trui aan. we maken een pittige wandeling om het turkooise meer. dikke marmoten staan ons nieuwsgierig op hun achterpoten te observeren en vluchten snel weer hun hol in wanneer we te dichtbij komen.

wild-easttown Murgab is een troosteloze plek. van containers is een stoffige markt opgebouwd. De koeien lopen tussen het afval en hun eigen uitwerpselen. de inwoners halen, net zoals in Bulungul en veel andere plaatsen, water uit de put. ook hier is geen riolering. het water wordt verwarmt en kunnen wij als ultieme luxe met een steelpannetje over ons heen gieten in de banja.

De laatste etappe van de Pamir zal, via Sary-Tash, naar Osh (Kirgizie) zijn.